Web of Science mı yoksa Scopus mu? #CemÖZEL

Web of Science mı yoksa Scopus mu?

Bu sorunun yanıtını başka bir soruyla taçlandıralım. Neye göre kime göre?

Neye göre derseniz söyleyelim. Önce bütünü parçalara ayırıp tek tek inceleyeceğiz. Yani tümdengelim yöntemini uygulayacağız. İlk olarak konu başlıkları üzerinden bir çalışma yapacağız. Konu başlıklarına göre bakacak olursak yanıtımız Web of Science’dır. Kime göre sorusunun yanıtı ise daha bir açık. Yanıtımız yine Web of Science; çünkü herkese göre.

İlk çalışmanın içeriğine bu yazıda girmeyeceğim. Belki merak edip önden çalışmak istersiniz. “Ne anlatılabilir?” ya da “Web of Science’ın bu kıyaslamada ne gibi bir üstünlüğü olabilir?” tarzında sorular aklınızı kurcalasın isterim. Sonrasında yazacaklarımla siz de bir kıyaslama yapıp ne kadarıyla eşleşiyor diyerek siz de kendinizi bi’ sınamış olursunuz.

Şu ana kadar Web of science ve Scopus’u kıyaslayan çalışmalar var; ama o çalışmalar bir bütün içinde her özelliğini kıyaslamaya yönelik çalışmalardır. Bizim burada yapmak istediğimiz şey, yukarıda da bahsettiğim üzere bütünü parçalayıp ya da daha havalı kelimeler kullanacak olursak, makroyu parçalayıp mikro ölçeği masaya yatırıp onu da nano parçalara bölerek sistemi anlamaya çalışacağız. Tek bir özelliğin bile ne kadar fazla ayrıntısı olduğunu siz de göreceksiniz.

Buradaki amacımız birini ötekine kırdırmak değil, birinde olmayanı diğerinde de görebilme arzusudur. Kullanıcı gözüyle derinlemesine bir analiz yapacağız. Eğer ilgili kişiler bu yazdıklarımızı bir geribildirim olarak kabul ederlerse gelişme yönünde adım atmış olurlar. Biz kullanıcılara da daha verimli çalışmalar yapmak düşecek.

Önümüzdeki hafta yazı dizisinin ilkiyle karşınızda olacağım. Dediğim gibi konusal olarak bir kıyaslama yapacağım ve üstün olan tarafın bize sunmuş olduğu olanakları gün yüzüne çıkaracağım.

https://www.bbyhaber.com/bby/2022/09/28/web-of-science-mi-yoksa-scopus-mu-cem-ozel

Bu yazımda Web of Science ve Scopus’u konu kategorilerine göre kıyaslayacağım; ama Web of Science’ın bu konudaki üstün yanı ağır bastığı için merkez noktamız Web of Science olacak.

Sıkı araştırmacılar, katalog taraması yaparken çok sıklıkla konu kriterini kullanırlar. Ben katalogtaki konu taramalarını bu tür veritabanlarında da sık sık yaparım.

Web of Science da durumun ciddiyetinin farkındaki hem basit arama hem de gelişmiş arama sayfasında bu özelliğe yer veriyor. Basit arama sayfasındaki arama kriterlerine tıklandığında “Web of Science Categories” diye bir seçenek çıkıyor kullanıcının karşısına. Kullanıcıya da bir kolaylık sağlıyor. Şöyle ki, siz seçeneklerden Web of Science Categories’i seçtikten sonra tarama kutucuğuna tıkladığınızda bütün kategorileri A’dan Z’ye önünüze seriyor. Tarama kutucuğuna hangi harfi yazsanız o harfle başlayan konular karşınıza geliyor. Siz de kendi araştırmanıza uygun kategoriyi seçip o konuyla ilgili WoS’taki bütün yayınları görüyorsunuz. Görmekle kalmayıp sadece o konu başlığı üzerinden dilediğiniz analizleri yapabiliyorsunuz. Örneğin o konuda 1973’ten günümüze kaç yayın yapılmış, en çok kimler yayın üretmiş, en çok atıf alan yayınlar hangileri, kaçı açık erişimli, hangi ülke daha çok yayın yapmış, sizin üniversiteniz ne kadar yayın üretmiş, bu konuyu içeren dergiler hangileridir… tarzında sayısız analiz yapma fırsatına sahipsiniz. Hatta tek bir alanı seçip sadece o alan içinde de tarama yapma imkanı bulabildiğiniz için size özel spesifik indekslere gerek kalmaksızın literatür taraması yapabilirsiniz. Ben bu tür bir tarama yaptığımda bizim alanımızda LISA’dan ya da LISTA’dan daha çok yayın içerildiğini gördüm. Burada şunu da farkettim ki, bizim alanımızda çıkan makaleler sadece alanımız dergilerinde çıkmıyor, daha başka birçok dergi, bizim makalelerimize ev sahipliği yapıyor. Disiplinlerarasılık da bunu gerektirir zaten.

Dolayısıyla özel indeksler döneminin yavaş yavaş biteceği inancındayım.

WoS’taki konu başlığı yelpazesi de son derece geniş. 250 civarında konu başlığı var. Neredeyse yok yok.

Buraya kadar olan kısımla ilgili bir kıyaslama yapacak olursak şunları söyleyebiliriz. Scopus’un basit arama sayfasında konu kategorilerine göre bir tarama yapmak mümkün değil. Scopus nedense bu konuya önem vermek istememiş. Bünyesinde onca güzel özellik barındıran Scopus’un bunu düşünmüş olmaması mümkün değil; ancak öncelik sırasında bu konuya yer vermediğini anlıyoruz. Scopus, basit arama kısmında konu kategorisine göre tarama yapmaya izin vermese de hangi konuları içerdiğini başka yöntemlerle bulabiliyoruz; ancak orada da şu var ki, konu başlıkları son derece kısıtlı.  Topu topu 28 konu başlığına ayırmış, indekslemiş olduğu tüm yayınları. Bu anlamda da WoS’la kıyasladığımızda son derece yetersiz olduğunu görüyoruz. Örneğin bizim alanımızla ilgili bir konu başlığına ulaşamıyoruz. Dolayısıyla Scopus’taki kategori azlığı, bize özel olan LISA ya da LISTA indeksine, hala ihtiyaç duymamıza sebep oluyor.

Her ne kadar WoS, Scopus’tan 10 kat daha fazla konu başlığı içerse de, biz kullanıcılar bunu da yeterli bulmuyoruz; çünkü ana başlığımız olan Information Science and Library Science başlığında da alt kırılımlar var. Örneğin ben sadece referansla, ödünç vermeyle  ya da kataloglama ile ilgili yayınları görmek istediğimde böyle bir kırılıma gitmiyor. Buldun da bunuyorsun, diyenler olabilir belki; ama tıp alanına baktığımızda bu kırılımın olduğunu görüyoruz. Mesela orada tıbbın yanı sıra ortopedi, kardiyoloji vb. pek çok alanda da alt kırılımlar görüyoruz.

WoS’un gelişmiş arama sayfasında da konu başlığına göre tarama seçeneği var. Kısaltması, bize başka bir şeyi çağrıştırsa da (WC=Web of Science Categories) WC eşittir … diyerek istediğimiz ana konu başlığını yazdığımızda (WC= Information Science and Library Science) o konuyla ilgili bütün yayınlar karşımıza geliyor.

Scopus, gelişmiş arama sayfasında konu başlığına göre tarama yaptırıyor; ama dediğimiz gibi, biz kullanıcılar WoS’un 250 civarındaki konu başlığı yelpazesine bile neredeyse burun kıvıracakken, Scopus’un 28 konu başlığında tarama yapabilmemiz, bize hiç de cazip gelmiyor. Scopus’tan ilk etapta istediğimiz, en az WoS kadar yani 250 civarında konu başlığı içermesidir. Belki WoS bu konuda Scopus’a yardımcı olabilir. WoS’tan istediğimiz ise 250’yi geçebileceklerine olan inançlarını taze tutmalarıdır. Size güveniyoruz. Siz bunu başarabilirsiniz.

Konu kategorisi üzerinden bir kıyaslama daha yapmak mümkün. O da şu ki, indekslenen makalelerin altığı atıfların konusal dağılımı. Biz bunu kendi önermiş olduğumuz “Mi-Indeks” sayesinde bulabiliyoruz. Bu konudan, Eğitim Ajansı’ndaki köşemde de detaylı bir şekilde bahsetmiştim: (https://www.egitimajansi.com/cem-ozel/akademi-icin-yeni-bir-indeks-onerisi-mi-indeks-kose-yazisi-3477y.html). Mi-Indeks, bir makalenin aldığı atıfların çok olmasıyla ilgilenmiyor. Aldığı atıfların hangi konu başlıkları altında sınıflandırılan yayınlardan geldiğini ölçmeye çalışıyor. Yani ben siyasetle ilgili bir makale yazdığımda ekonomiden de, tıptan da hukuktan da ya da daha pek çok alandan da atıf almış mıyım ona bakıyor. Böylece o makalenin multdisipliner etkisini ölçme fırsatı bulmuş oluyoruz. İşte bu ölçüm, konu kategorisi sayısı 250’yi bulan WoS’ta çok anlamlı olmasına rağmen, 28 konu başlığı olan Scopus’ta maalesef işlerlik kazanamıyor. Bu açıdan da bakacak olursak Web of Science’ın üstünlüğünü görebiliriz.

Konuyu biraz uzatmış gibi oldum; ama tüm bu yazdıklarımın çok önemli olduğunu ve geliştirilmesi gereken yanların bir an önce hayata geçirilmesini bir kullanıcı olarak gönülden arzuluyorum.

https://www.bbyhaber.com/bby/2022/10/05/web-of-science-mi-yoksa-scopus-mu-2-cem-ozel

Web of Science mı yoksa Scopus mu? yazı dizisi-3.

Bugünkü yazımda her iki veritabanı için “Doğru; ama eksik bilgiler” konusunu işleyeceğim. İsterseniz önce “doğru; ama eksik bilgi”den ne anlamamız gerektiğinden bahsedeyim. Son kullanıcı, veritabanlarında bir sonuca ulaştığında onu haklı olarak doğru kabul edip, o bilgiyi esas alıyor. Diyelim ki, bilgisayar bilimi alanında en çok yayın yapan üniversiteleri incelemek istediğinde, sistemin kendi imkanları çerçevesinde ilk sayfasına aldığı kadarıyla sonuçları karşısında buluyor ve gördüğü ile yetinme yanılgısına düşüp edindiği bilgiyi doğru kabul ediyor. İşte biz burada “doğru bilgiyi” kabul etmekle birlikte, “eksik bilgi” olabileceğini de söylemeye çalışıyoruz. Aşağıda vereceğimiz örneklerle de meramımızı daha anlaşılır kılmaya çalışıyoruz.

Hazırsanız Scopus’la başlayalım. Scopus’un büyük verisine ulaştığımızda 88,560,105 gibi devasa bir çıktı sayısı ile karşılaşıyoruz. Peki bu yayınların yıllara göre dağılımına bakmak istediğimizde nasıl bir sonuçla karşılaşıyoruz? Sistemin bize verdiği listenin sonunda aşağıda da görüldüğü üzere en son 1865 yılına dair bilgilere rastlıyoruz. 1865 yılında 8192 tane yayın yapıldığını görüyoruz. Oldukça açık ve seçik. Son kullanıcı bunu doğru kabul edecektir; ancak aklınıza şöyle bir soru gelmezse bu bilginin doğru; ama eksik olduğunu göremeyecektiniz.

Ben kendi kendime şöyle bir soru sordum. Scopus’ta 1865 yılında 8192 yayın indekslenmiş de bu tarihten önce hiç mi yayın indekslenmemiş?

Bu aşamada sistemde şöyle bir fonksiyon aradım. “En güncel yıllara göre sort et” ya da “en eski yıllara göre sort et”. Ne yazık ki böyle bir özellik bulamadım. Eğer böyle bir fonksiyon eklenmiş olsaydı, en eski hangi yılı içeriyor, bilgisini çok rahat bir şekilde görebilecektim. Neyse ki bunu da el yordamıyla çözmüş oldum: Nasıl mı? Önce yine sistemden “Hepsini seç” diye bir seçenek aradım; ama bulamadım. Ben de tek tek bütün yılların yanındaki kutucukları aşağıdaki gibi seçip sonrasında “Exclude” butonuna tıkladım. Exclude butonuna tıklamamın nedeni de şu: Bütün bu seçtiğim yılları ortadan kaldır ve bakalım bundan önceki yıllar karşıma gelecek mi?

Gelen sonuç sayfasını tekrar yıllara göre sort ettiğimde en son tarihin 1865 değil de 1788 yılı olduğunu görmüş oldum. İçerdiği yayın sayısı da 41 adet imiş.

Böylece hem doğru hem de eksiksiz bilgiye birlikte erişmiş oldum.

Gelelim bir başka “Doğru; ama eksik bilgi” sorunsalına.

Türkiye’den bir üniversitede Web of Science veritabanı üzerinde bir tarama yapıyor olsanız toplamda 76,367,245 yayına erişeceksiniz. Scopus’ta tarama yapacak olsanız toplamda 88,560,105 yayına erişeceksiniz. Her iki veritabanına girip sağlamasını yapacak olursanız bu yazılanların doğru olduğunu pekala siz de görebilirsiniz; ancak doğruluğunun yanında eksik bilgi içerdiğini de söylemeden edemeyeceğim. Şöyle ki; Scopus, Web of Science’a göre 12 milyondan fazla yayın indekslemektedir. Hepimiz biliyoruz ki, Scopus, Web of Science’dan daha çok dergi indeksliyor. Neredeyse 2 katı; ama bu 12 milyonluk fark, sadece Scopus’un daha çok dergi indekslemesinden kaynaklanmıyor. Scopus, 2024 yılı da dahil olmak üzere 1788’e kadar olan yıllar içinde bu sayıya erişiyor. Web of Science ise Türkiye’ye eriştirdiği kadarıyla yani 1973-2023 yılları arasında 76,367,245 yayın içeriyor. Birisi 50 yıllık bir geçmişle 76 milyon sonuç getirirken, diğeri ise 236 yıllık geçmişle 88 milyon yayın getiriyor. Belki de Web of Science’ın bütün yıllarını görebilme şansımız olsa aradaki 12 milyonluk fark kapanacak. Buradan Web of Science’a seslenmeden edemiyorum. Neden bütün yayınlarını açmıyorsun? Açsan harika olur.

Görmüş olduğunuz gibi ortada doğru bir bilgi var; ama eksik. Onu da biz tamamlayalım, istedik.

Son bir örnek daha verip “doğru; ama eksik bilgi” konusuna sizi de ortak edelim ve bakalım siz neler bulacaksınız diye de meydanı size bırakalım. Biz de o sırada bu yazı dizisine konu olacak başka alanları irdeleyelim.

Evet, son örneğimiz de şu. “Web of Science’ta kaç konu başlığı varmış?” diye bir soru sormuştum ve yanıtını da bulmaya çalışmıştım. Web of Science’ın 1973-2023 yılları arasındaki tüm yayınları, konu kategorisine  göre sort ettiğimde belli bir sayıya ulaştım; ama tamamını görmek için var olanları seçip (Allah’tan WoS’ta Select all seçeneği vardı) Exclude ettim. Kalan diğer konu başlıklarını da karşıma çıkardım. İşte bu noktada aklıma bir hinlik düştü. Peki bu son konu başlıklarını da “Exclude” butonu sayesinde yok edersem karşıma ne çıkacaktı? Hazırsanız söyleyeyim. Konu kategorileri açısından yetim ve öksüz kalmış 94,760 adet yayın gördüm. Gerçekten de bu 94,760 yayının kategorilerine bakmak istediğimde aşağıdaki notla karşı karşıya kaldım. Konusu belli olmayan tam 94,760.

Peki Scopus’ta nasıl görünüyor bu durum?

Scopus’ta konu başlıkları daha dar olduğu için hepsini tek bakışta görmek mümkün. Burada bir de kıyak yapmış Scopus. Konusal olarak herhangi bir konunun altına girememiş yayınları “Undefined” olarak belirlemiş. Burada da hem yetim hem öksüz yayın sayısının 106,519 olduğunu görüyoruz.

Konuyla ilgili toplamda 3 örnekle meramımı anlatmaya çalıştım. Örnekleri çoğaltmak mümkün. Dediğim gibi merak edenler olursa diye meydanı onlara bırakıyorum. Yönlendirme isteyen olursa da yardım elimi uzatmaktan çekinmeyeceğimi biliyorsunuz. Ben şimdi izninizle bu iki veritabanını kıyaslayan başka konulara yelken açacağım.

https://www.bbyhaber.com/bby/2022/10/13/web-of-science-mi-yoksa-scopus-mu-3-cem-ozel